Patent Nedir? Patent Nasıl Alınır?

Bir fikre sahip girişimciler fikirlerini güvence altına almak isterler. Fikirlerini tescil etmek istediklerinde karşılarına patent tescil süreci çıkar. Bu süreçte patent alma ücreti, patent sınıfları, patent hakkı kriterleri gibi konularla ilgili bilgi sahibi olmaları gerekir. Bunların hepsinin yanında patent alma sürecini ilk defa yaşayacak bireyler “Patent Ne Demek?” gibi temel sorulara takılabilmektedir. 

Patent Nedir?

Patent belgesi; buluş yapmayı, yenilikçi ve yaratıcı fikri teşvik etmek ve buluşlarla elde edilen teknik çözümlerin sanayide uygulanmasını sağlamak amacıyla; buluşun ya da kullanma hakkının kime ait olduğunu gösteren resmi belgedir. Patent tescil edildiği noktadan itibaren hak sahibine tek seferlik 20 yıllık koruma sağlar. Bu sürenin uzatılma şansı yoktur. Süresi biten patent halka mal olmakta, patent isteyen herkesin kullanımına açık hale gelmektedir. Patentler diğer ürün ya da hizmetler gibi satılabilir, lisanslama yoluyla başkalarına kiralanabilir, miras yoluyla başka kuşaklara aktarılabilirler.

Patent Nasıl Alınır?

Patent almak isteyen firmalar ya da kişiler Türk Patent ve Marka Kurumu’na (TPMK) başvurularını doğrudan ya da kurum yetkilileri üzerinden yapabilmektedirler. Müracaat sırasında Türk Patent ve Marka Kurumu’na başvuru formunun doldurularak teslim edilmesi ve başvuru ücretinin ödenmesi gerekir. Patent başvurusu nasıl yapılır diye sorulduğunda tüm istenen belgelerin eksiksiz bir şekilde iletilmesi ve buluşa dair tüm detayların verilmesi önem taşımaktadır. Ancak patent, sadece tescili istenen ülkelerde koruma sağlayacağından, patent sürecinde hangi ülkelerde koruma sağlanacağına karar verilmeli ve bu ülkeler için de koruma istenmelidir. Burada patent firmalarından biri ile çalışılmaya karar verilecekse ne kadar ücret talep edileceği firmadan firmaya değişecektir.  

Patent başvurusu için gerekenler nelerdir?
Patent başvurusu için ilgili buluş tüm detaylarıyla açıklanır ve koruma istenen istemlerin neler olduğu belirtilir. Tarifname adı verilen dosya eksiksiz hazırlanarak Türk Patent Kurumu’na iletilir. Başvurunun seyri için buluşun detaylarının verilmesi, dolu, tutarlı ve eksiksiz bir anlatım olması, başvuru sırasında tüm prosedürlere uyulması başvurunun olumlu sonuçlanması için önemli olacaktır.

Patent başvurusunda aranan nitelikler nelerdir?

• Patentin yenilikçi olması gerekir: Buluşun ve icadın yenilikçi olması, patent başvurusu yapılan buluşa ve icada benzer başka bir buluşun olup olmamasının araştırılması anlamına gelmektedir.
• Patentin buluş basamağı: Buluşun teknik aşaması bilirkişiler tarafından araştırılır ve teknik açıdan hangi aşamada olduğu ve geliştirilebilirliği incelenir.
• Patentin sanayiye uygulanabilir olması gerekir: Türk Patent ve Marka Kurumu patent başvurularını incelerken sanayi faaliyetlerinde uygulanabilir olup olmadığı incelemektedir. Sanayiye uygulanabilir buluşların başvuru onayı yapılır.

1- İsim Patenti Nasıl Alınır?

İlk önce, buluşunuza bir isim seçmeden önce isim patentini sorgulamanız gerekir. Ama isim patenti başvurusunun kendisi marka tescili işleminden oluşur. Marka tescil işlemlerinin süresi 1 yıla kadar uzayabilmektedir. Bu sürenin daha kısa olması için tescil başvurusunun bir uzman tarafından yapılması faydalı olacaktır. İsim hakkı başvurusu için öncelikle markanın tescil için uygun olduğuna dair bir araştırma yapılmalıdır. Eğer uygun olduğu görülür ise başvuru yapılabilir.  Başvuruda kuruma sunulacak belgeler başvuru formu, marka örneği, başvuruya konu olan mal veya hizmetlerin listesi, başvuru ücretinin ödendiğine dair belge, ortak marka ya da garanti markası için yapılan başvurularda teknik şartnameden oluşmaktadır. Bu belgelerin verilmesiyle isim hakkı başvurusu yapılmış olur.

2- Ürün Patenti Nasıl Alınır?

Bir ürünün patentini alabileceğiniz gibi ürün olmayan bir buluşun da patentini alabilirsiniz. Bu yüzden ürün patentini ​​“Patent Nasıl Alınır” sorusunun bir alt başlığı olarak düşünmek gerekir. Buluşunuzu halka sunmadan önce, ürünün her türlü hakkını üzerinize aldığınızdan emin olmanız gerekir. Aksi halde ürününüz sizden izinsiz kullanılabilir. Patent, buluşunuzun sizin izniniz olmadan üretilmesinin, pazarlanmasının, satılmasının ve ithal edilmesinin önüne geçer. Bu sayede siz izin vermedikçe, hiç kimse buluşunuz üzerinden kazanç sağlayamaz veya herhangi bir hak iddia edemez. Ürününüzü piyasaya sürdükten sonra, patent tescilini almış olmanıza rağmen, herhangi bir kişi veya kuruluş, ürününüz üzerinden haksız kazanç elde etme girişiminde bulunursa, itirazda bulunma hakkına sahip olursunuz. Hakkınızı korumak için hukuki yollara başvurabilir, buluşun size ait olduğunu kolaylıkla ispatlayabilir ve gerekli kişilerin ceza almalarını sağlayabilirsiniz. 

3- Proje Patenti Nasıl Alınır?

Hukuken proje patenti diye bir ifade yoktur. Proje patenti günlük hayatta insanlar için oluşturdukları projelerin ve proje planlarının tescillenmesini ifade eder ama hukuken sadece patent alabilirler. Bu yüzden projelerini tescillendirmek isteyen bireylerin patent alma adımlarını takip etmesi gerekir. Bu tescil süreci de Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılacak başvuru ile olacaktır. 

4- Fikir Patenti Almak

Fikir patenti alma süreci şu şekilde işliyor:

• İlk Önce Tasarımınızı Tarif Edin:  Kimi kaynaklarda tarifname şeklinden yer almaktadır. Tarifname oluşturulması çok kolay bir belgedir. Bu kısımda düşündüğünüz iş fikrinin ayrıntıları ile tarif edilmesi gerekir. İş fikrinin, personel sayısının, üretim bandının ayrıntılarının verilmesi gerekir. Kısaca işin teknik yönlerini es geçmeden, kurguya uygun olarak vurgulama yapmanız ve tarif etmeniz önemlidir.
• Patent Hakkındaki İsteklerinizi İfade Edin: Rapor ve müracaatın bu kısmında isteklerinizi açıkça belirtmelisiniz. Söz konusu patent fikrin yaşama geçmesi açısından taleplerinizi açıkla ifade etmeniz gerekiyor. Aksi takdirde iş fikriniz, hem soyut dünyadan gerçek yaşama geçemez.
• Özetleyin: Müracaatın orta kısmında tam şekilde özet geçmelisiniz. Neyi hedefliyorsunuz açık şekilde yazın. Bunun içine iş fikri patenti sahibi olarak fikrinize hayat verdiğinizde ülkeye, endüstri ve mühendislik alanına sağlayacağı katkılar dahildir. Bu kısmı kısa olarak yazmanız gerekmektedir.
• Fikrinizi Görsel Olarak Anlatın: Yeni bir üretim sistemi tasarladığınızda başvuruda bunun görsel anlatımının yapılması zorunludur. Soyut fikirden somuta geçişte fikrin anlaşılabilir olarak görselleştirilmesi gerekir.
• Son Bir Özet Yapın: Patent alacağınız fikre yönelik müracaatında son bir özet, bir toparlayıcı metin yazılması gerekmektedir.

5- Logo Patenti Almak

Logo, markaların ürün ve hizmetleri ile ilgili tüketicilerin markayı tanımasını sağlayan ve onlara bilgi aktaran marka sembolleridir. Dolayısıyla logo, bir marka sembolü olarak markanın imajından izler taşımalıdır. Logo tasarımı, şekillerden, renklerden ve yazı karakterlerinden oluşabilir. Logoda kullanılan şekiller, renkler ve yazı karakterleri markanın ruhunu ve karakterini yansıtılmalıdır. Ancak logo tasarımı yaptırılırken logonun özgünlüğüne de önem verilmesi gerekir. Ayırt edicilik önemli bir özelliktir. Marka ve logo tescili sınai haklar arasında yer alır. Marka korumasını sağlamak için logo tescili yapılmalıdır. Türk Patent ve Marka Kurumu’na (TPE, Türk Patent Enstitüsü) yapılan logo başvurusu, markanızı tanımlayarak sektördeki rekabet gücünüzü artırır.

Patent Hakkı Nedir?

Patent hakkı, teknik ya da bilimsel bir icadı kapsar. Patent hakkı ortaya konulan buluşun sahibinin kim olduğunu ve kullanım haklarının kimde olduğunu belirlemektedir. Herhangi bir buluşun patentini almış olan bir kimse, Sınai Mülkiyet Kanununda belirlenen süre zarfında o buluşu kullanabilir, üretebilir, satabilir ve bundan ticari kazanç elde edebilir. Bir buluşa ilişkin patent sahibinin izni olmadan ya da bilgisi dışında kullanılması, üretilmesi, satılması ya da pazarlanması suçtur. Patent sahibinin hakları yasalar aracılığıyla koruma altına alınmıştır.

Patent Başvurusu Nasıl Yapılır?

• Patent başvurusu Türk Patent ve Marka Kurumu’na (TPMK) yapılır. Sınai Mülkiyet Kanunu’nda belirtilen şekilde ayrıntılı müracaat belgelerinin hazırlanması ve gerekli başvuru ücretlerinin ödenmesi gerekmektedir. Patent araştırması yaparken patent fiyatlarını da araştırmak sürece hazırlıklı olmanızı sağlayacaktır.
• Patent başvurusu yapmak  için Türk Patent Enstitüsüne dilekçe ve başvuru ücretinin dekontu yollanır. Başvurunun kabul olması için patent alma şartlarının karşılanması gerekir.
• Başvuru dilekçesinin içinde patent tarifnamesi bulunmalıdır.
• Daha sonra Türk Patent Enstitüsü, başvuran kişiye başvuru numarasını ve şekli eksiklik olup olmadığını belirten bir yazı yollar. Bu tarihten itibaren başvuru sahibinin 15 ay içerisinde araştırma ücretlerini ödemesi ve araştırma talebini yapması gerekir.
• Araştırma tamamlandıktan sonra Türk Patent Enstitüsü başvuru sahibine araştırma raporunu iletir.
• Türk Patent Enstitüsü tarafından gönderilen rapor eğer olumlu ise veya içerilen olumsuzlukların düzeltilebileceğine inanılıyorsa, 1. inceleme talebi yapılır ve ücretler ödenir.
• Türk Patent Enstitüsü yaptığı 1. inceleme raporunu buluşun sahibine iletir. Bu rapor olumlu ise buluşun sahibi Tescil Belgesi Düzenleme Ücretini öder ve patentini alır. Bu rapor olumsuz ise, patent vekili teknik bir cevap verir ve Türk Patent Enstitüsü’ne yollar.
• Daha sonra yapılan 2. inceleme raporu buluşun sahibine yollanır. Bu rapor olumlu ise buluşun sahibi Tescil Belgesi Düzenleme Ücretini öder ve patentini alır. Olumsuz ise üçüncü bir cevap yazılır. Bu aşamada Türk Patent Enstitüsü tarafından gelecek olan rapor son rapordur. Bu raporda olumsuz ise buluş patent alamaz.

Patent Belgesi Nereden Alınır?

Patent belgesinin nereden ve nasıl alınacağı konusu telif hakları alanının konusudur. Telif hakkı bir hukuk terimidir. Telif hakkını kısaca açıklamamız gerekirse; bir yazı, bir ürün, bir sanat eseri ya da başka bir şeyi meydana getiren kişinin bu yapıtla ilgili tüm haklarıdır diyebiliriz. Türkiye göz önüne alınınca, patent belgesi ülkemizde Türk Patent Enstitüsü'nden alınmaktadır. Bu kurum haricinde hiçbir yerin patent belgesini vermek ve tasdik etmek gibi bir yetkisi yoktur. Bu yüzden de patent belgesi almak için ilk olarak bu kuruma gidilip başvuru yapılması ve gerekli belgelerin hazırlanıp teslim edilmesi gerekir. Patent belgesi almada ilk aşamayı Türk Patent ve Marka Kurumuna yapılacak olan başvuru oluşturmaktadır. Daha sonra bu kurum tarafından ilgili kişi ya da kişilere araştırma raporu verilmektedir. Sonrasında bu araştırma raporu yayınlanmaktadır. Aynı kurum tarafından patent inceleme raporu da verilmesi gerekli görülen evraklar arasındadır. İlgili kurum tarafından patentin uygun görülmesi halinde ilgili kişi veya firmaya patent belgesi bu kurum tarafından verilmektedir. Eğer patent incelemesi sonucunda, patent müracaatının yasal şartları taşıdığına karar verilirse, Türk Patent ve Marka Kurumu, başvuru sahibine patent belgesini verir. 

Patentin Tarihçesi

Buluşların korunmasına yönelik resmî belgelere göz gezdirildiğinde, uygulamaya konulmuş bilinen en eski mevzuat 1474 yılında Venedik'te düzenlenen Patent Kanunu'dur. Bu kanun ile yeni bir teknolojiyi bulan ve ithal eden kişilerin yeterli süre boyunca buluşu kullanma hakkı elde etmeleri sağlanmıştır. Venedik aynı zamanda Telif Hakkı Kanunu'nun geliştirilmesiyle de anılmaktadır.

Buluşlarla ilgili ikinci hukuki belge ise 1623 yılında düzenlenen "İngiliz Tekel Kanunu"dur. Bu Kanun'a göre, söz konusu buluşun İngiltere'de daha önce yapılmamış olması ve devlete yönelik faydalarının bulunması gibi bazı koşulların olması gerekmekteydi. "İngiliz Tekel Kanunu" ile beraber patentin koruma süresi 14 yıl olarak sınırlandırılmış ve buluşun sadece belirli ülkede koruma hakkına sahip olması ilkesi de getirilmiştir. Yıllar geçtikçe, bu ilkeler sadece İngiltere tarafından değil diğer ülkeler tarafından da kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzdeki modern patent kanunlarının temelini oluşturan "İngiliz Tekel Kanunu" uzun bir süre yürürlükte kalmıştır. İlerleyen zamanlarda ABD (Amerika Birleşik Devletleri) tarafından 1790 yılında "Amerikan Patent Kanunu" ortaya çıkmıştır. "Fransız Patent Kanunu" ise 1791 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun'la beraber incelemesiz patent belgesi verme ilkesi gündeme gelmiştir.

Dünyada patent konusunun önemi hızla yayılmaya devam ederken 1815 yılında Rusya'da, 1864 yılında incelemeli sistemi ile İtalya'da, yine aynı şekilde incelemeli patent sistemi ilkesine sahip olarak 1877 yılında Almanya'da ve 1885 yılında ise Japonya'da Patent Kanunu yürürlüğe girmiştir.

Patent ÖrnekleriAşağıda daha önceden patenti alınmış ürün örneklerinden birkaçını görebilirsiniz. 

• Tarayıcılı kalem
• Daha kısa uçuş süreleri sağlayan uçuş sistemi
• Atların sağlığı için lastik nallar
• Diyaliz makinesi
• 3D Yazıcı
• Biyonik Göz
• Drone
• Emzirme gömlekleri

Eğer patent örneklerini ayrıntılı bir şekilde incelemek istiyorsanız https://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/ adresinde binlerce patent belgesi örneğini bulabilirsiniz. Patent örnekleri E-devlet’ten sorgulanamaz. Şu ana kadar oluşturulmuş yerli ve uluslararası patentleri online sorgulamak için kamuya açık internet sitelerini kullanmanız gerekir. 

Ne Tür Ürünler Patentlenebilir?

Burada sorulması gereken soru “Ne Tür Buluşlar Patentlenebilir” olmalıdır. Teknolojinin her alanındaki buluşlara yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması şartıyla patent verilir.

Ancak, aşağıda belirtilenler buluş niteliğinde sayılmaz. 

• Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler.
• Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.
• Bilgisayar programları.
• Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.
• Bilginin sunumu.

Ayrıca, aşağıda belirtilen buluşlara patent verilmez:

• Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar.
• Mikrobiyolojik işlemler veya bu işlemler sonucu elde edilen ürünler hariç olmak üzere, bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemler.
• İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dâhil tüm tedavi yöntemleri.
• Oluşumunun ve gelişiminin çeşitli aşamalarında insan bedeni ve bir gen dizisi veya kısmi gen dizisi de dâhil olmak üzere insan bedeninin öğelerinden birinin sadece keşfi.
• İnsan klonlama işlemleri, insan eşey hattının genetik kimliğini değiştirme işlemleri, insan embriyosunun sınai ya da ticari amaçlarla kullanılması, insan ya da hayvanlara önemli bir tıbbi fayda sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik kimlik değiştirme işlemleri ve bu işlemler sonucu elde edilen hayvanlar.

Patent Çeşitleri Nelerdir?

Patentler; faydalı model, incelemeli patent, incelemesiz patent gibi patent çeşitlerine ayrılmakta idi. Lakin bu ayrım son yıllarda kalmış bulunmakta. 2022’de incelemeli ve incelemesiz patent diye bir ayrım bulunmamakta. Bunun için sadece faydalı modelden bahsedebiliriz. Geriye dönük ve şu ana dair çeşitlerin ayrıntısı aşağıdaki gibidir:

• İncelemeli Patent: Söz konusu patent türünde ilk olarak araştırmaya dair bir rapor yayınlanır. Hemen akabinde buluşla alakalı temel özellikler masaya yatırılır. Ürün yeni ve özgün mü, sanayiye uygulanabilir mi gibi ve benzeri detaylar analiz edilir. 3. şahısların incelemeli patentlere itiraz etme hakları bulunur. İncelemenin resmi olarak yapılabilmesi adına 6 aylık itiraz süresinin geçmesi şarttır. Bu patent türünden onay alan kişiler, 20 yıllık bir patent hakkı elde etmiş olur.
• İncelemesiz Patent: Bu tip başvurularda yeni ve öncü olma durumu, sanayiye entegre durumu ya da buluş basamağı irdelenir. Söz konusu patent türünü almaya hak kazananlar, 7 senelik bir koruma hakkı kazanırlar.
• Faydalı Model: Genelde ufak buluşlar için başvurulan bir patent türüdür. Bunun için çok özel ve detaylı bir araştırma yapmaya lüzum yoktur. Genelde faydalı model başvuruları 1.5 sene içinde sonuç verir. Bu süreçte 3. kişiler gerekli itirazlarını gerçekleştirebilir. İtirazlar varsa değerlendirilir, itiraz yok ise faydalı model belgesi adı verilen belge başvuru sahibine temin edilir. Faydalı model olarak bilinen patent türünde koruma 10 yıl boyunca geçerlidir.

Patent Ne İşe Yarar? Patent Nerelerde Kullanılır?

Patent almaya hak kazanan kişiler, patent konusu buluşu kullanarak bir başkasının üretim yapmasını ve bu üretimin sonucu ortaya çıkan ürünün satışını engelleme hakkını kazanırlar. Biri anılan patenti kullanarak üretim yapmak isterse patent sahibinden yazılı izin alması gerekir. Patent hakkı sahibi münhasır olarak tek kişiye veya münhasır olmayan şekilde birden çok kişiye lisans vererek patentten bir gelir de elde edebilir.